14. ปจฺจเวกฺขณญาณนิทฺเทโส

[65] กถํ ตทา สมุทาคเต ธมฺเม ปสฺสเน ปญฺญา ปจฺจเวกฺขเณ ญาณํ? โสตาปตฺติมคฺคกฺขเณ ทสฺสนฏฺเฐน สมฺมาทิฏฺฐิ ตทา สมุทาคตาฯ อภินิโรปนฏฺเฐน สมฺมาสงฺกปฺโป ตทา สมุทาคโตฯ ปริคฺคหฏฺเฐน สมฺมาวาจา ตทา สมุทาคตาฯ สมุฏฺฐานฏฺเฐน สมฺมากมฺมนฺโต ตทา สมุทาคโตฯ โวทานฏฺเฐน สมฺมาอาชีโว ตทา สมุทาคโตฯ ปคฺคหฏฺเฐน สมฺมาวายาโม ตทา สมุทาคโตฯ อุปฏฺฐานฏฺเฐน สมฺมาสติ ตทา สมุทาคตาฯ อวิกฺเขปฏฺเฐน สมฺมาสมาธิ ตทา สมุทาคโตฯ

อุปฏฺฐานฏฺเฐน สติสมฺโพชฺฌงฺโค ตทา สมุทาคโตฯ ปวิจยฏฺเฐน ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺโค ตทา สมุทาคโตฯ ปคฺคหฏฺเฐน วีริยสมฺโพชฺฌงฺโค ตทา สมุทาคโตฯ ผรณฏฺเฐน ปีติสมฺโพชฺฌงฺโค ตทา สมุทาคโตฯ อุปสมฏฺเฐน ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตทา สมุทาคโตฯ อวิกฺเขปฏฺเฐน สมาธิสมฺโพชฺฌงฺโค ตทา สมุทาคโตฯ ปฏิสงฺขานฏฺเฐน อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค ตทา สมุทาคโตฯ

อสฺสทฺธิเย อกมฺปิยฏฺเฐน สทฺธาพลํ ตทา สมุทาคตํฯ โกสชฺเช อกมฺปิยฏฺเฐน วีริยพลํ ตทา สมุทาคตํฯ ปมาเท อกมฺปิยฏฺเฐน สติพลํ ตทา สมุทาคตํฯ อุทฺธจฺเจ อกมฺปิยฏฺเฐน สมาธิพลํ ตทา สมุทาคตํฯ อวิชฺชาย อกมฺปิยฏฺเฐน ปญฺญาพลํ ตทา สมุทาคตํฯ

อธิโมกฺขฏฺเฐน สทฺธินฺทฺริยํ ตทา สมุทาคตํฯ ปคฺคหฏฺเฐน วีริยินฺทฺริยํ ตทา สมุทาคตํฯ อุปฏฺฐานฏฺเฐน สตินฺทฺริยํ ตทา สมุทาคตํฯ อวิกฺเขปฏฺเฐน สมาธินฺทฺริยํ ตทา สมุทาคตํฯ ทสฺสนฏฺเฐน ปญฺญินฺทฺริยํ ตทา สมุทาคตํฯ

อาธิปเตยฺยฏฺเฐน อินฺทฺริยา ตทา สมุทาคตาฯ อกมฺปิยฏฺเฐน พลา ตทา สมุทาคตาฯ นิยฺยานฏฺเฐน สมฺโพชฺฌงฺคา ตทา สมุทาคตาฯ เหตุฏฺเฐน มคฺโค ตทา สมุทาคโตฯ อุปฏฺฐานฏฺเฐน สติปฏฺฐานา ตทา สมุทาคตาฯ ปทหนฏฺเฐน สมฺมปฺปธานา ตทา สมุทาคตาฯ อิชฺฌนฏฺเฐน อิทฺธิปาทา ตทา สมุทาคตาฯ ตถฏฺเฐน สจฺจา ตทา สมุทาคตาฯ อวิกฺเขปฏฺเฐน สมโถ ตทา สมุทาคโตฯ อนุปสฺสนฏฺเฐน วิปสฺสนา ตทา สมุทาคตาฯ เอกรสฏฺเฐน สมถวิปสฺสนา ตทา สมุทาคตาฯ อนติวตฺตนฏฺเฐน ยุคนทฺธํ ตทา สมุทาคตํฯ สํวรฏฺเฐน สีลวิสุทฺธิ ตทา สมุทาคตาฯ อวิกฺเขปฏฺเฐน จิตฺตวิสุทฺธิ ตทา สมุทาคตาฯ ทสฺสนฏฺเฐน ทิฏฺฐิวิสุทฺธิ ตทา สมุทาคตาฯ วิมุตฺตฏฺเฐน วิโมกฺโข ตทา สมุทาคโตฯ ปฏิเวธฏฺเฐน วิชฺชา ตทา สมุทาคตาฯ ปริจฺจาคฏฺเฐน วิมุตฺติ ตทา สมุทาคตาฯ สมุจฺเฉทฏฺเฐน ขเย ญาณํ ตทา สมุทาคตํฯ

ฉนฺโท มูลฏฺเฐน ตทา สมุทาคโตฯ มนสิกาโร สมุฏฺฐานฏฺเฐน ตทา สมุทาคโตฯ ผสฺโส สโมธานฏฺเฐน ตทา สมุทาคโตฯ เวทนา สโมสรณฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ สมาธิ ปมุขฏฺเฐน ตทา สมุทาคโตฯ สติ อาธิปเตยฺยฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ ปญฺญา ตทุตฺตรฏฺเฐน ตทา สมุทาคตา ฯ วิมุตฺติ สารฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ตทา สมุทาคตํฯ วุฏฺฐหิตฺวา ปจฺจเวกฺขติ, อิเม ธมฺมา ตทา สมุทาคตาฯ

โสตาปตฺติผลกฺขเณ ทสฺสนฏฺเฐน สมฺมาทิฏฺฐิ ตทา สมุทาคตาฯ อภินิโรปนฏฺเฐน สมฺมาสงฺกปฺโป ตทา สมุทาคโต…เป.… ปฏิปฺปสฺสทฺธฏฺเฐน อนุปฺปาเท ญาณํ ตทา สมุทาคตํฯ ฉนฺโท มูลฏฺเฐน ตทา สมุทาคโตฯ มนสิกาโร สมุฏฺฐานฏฺเฐน ตทา สมุทาคโตฯ ผสฺโส สโมธานฏฺเฐน ตทา สมุทาคโตฯ เวทนา สโมสรณฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ สมาธิ ปมุขฏฺเฐน ตทา สมุทาคโตฯ สติ อาธิปเตยฺยฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ ปญฺญา ตทุตฺตรฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ วิมุตฺติ สารฏฺเฐน ตทา สมุทาคตาฯ อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ตทา สมุทาคตํฯ วุฏฺฐหิตฺวา ปจฺจเวกฺขติ, อิเม ธมฺมา ตทา สมุทาคตาฯ

สกทาคามิมคฺคกฺขเณ…เป.… สกทาคามิผลกฺขเณ…เป.… อนาคามิมคฺคกฺขเณ…เป.… อนาคามิผลกฺขเณ…เป.… อรหตฺตมคฺคกฺขเณ ทสฺสนฏฺเฐน สมฺมาทิฏฺฐิ ตทา สมุทาคตา…เป.… สมุจฺเฉทฏฺเฐน ขเย ญาณํ ตทา สมุทาคตํฯ ฉนฺโท มูลฏฺเฐน ตทา สมุทาคโต…เป.… อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ตทา สมุทาคตํฯ วุฏฺฐหิตฺวา ปจฺจเวกฺขติ, อิเม ธมฺมา ตทา สมุทาคตาฯ

อรหตฺตผลกฺขเณ ทสฺสนฏฺเฐน สมฺมาทิฏฺฐิ ตทา สมุทาคตา …เป.… ปฏิปฺปสฺสทฺธฏฺเฐน อนุปฺปาเท ญาณํ ตทา สมุทาคตํฯ ฉนฺโท มูลฏฺเฐน ตทา สมุทาคโต …เป.… อมโตคธํ นิพฺพานํ ปริโยสานฏฺเฐน ตทา สมุทาคตํฯ วุฏฺฐหิตฺวา ปจฺจเวกฺขติ, อิเม ธมฺมา ตทา สมุทาคตาฯ ตํ ญาตฏฺเฐน ญาณํ, ปชานนฏฺเฐน ปญฺญาฯ เตน วุจฺจติ – ‘‘ตทา สมุทาคเต ธมฺเม ปสฺสเน ปญฺญา ปจฺจเวกฺขเณ ญาณํ’’ฯ

ปจฺจเวกฺขณญาณนิทฺเทโส จุทฺทสโมฯ

15. วตฺถุนานตฺตญาณนิทฺเทโส

[66] กถํ อชฺฌตฺตววตฺถาเน ปญฺญา วตฺถุนานตฺเต ญาณํ? กถํ อชฺฌตฺตธมฺเม ววตฺเถติ? จกฺขุํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ, โสตํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ, ฆานํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ, ชิวฺหํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ, กายํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ, มนํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติฯ

กถํ จกฺขุํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ? จกฺขุ อวิชฺชาสมฺภูตนฺติ ววตฺเถติ, จกฺขุ ตณฺหาสมฺภูตนฺติ ววตฺเถติ, จกฺขุ กมฺมสมฺภูตนฺติ ววตฺเถติ, จกฺขุ อาหารสมฺภูตนฺติ ววตฺเถติ, จกฺขุ จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทายาติ ววตฺเถติ, จกฺขุ อุปฺปนฺนนฺติ ววตฺเถติ, จกฺขุ สมุทาคตนฺติ ววตฺเถติฯ จกฺขุ อหุตฺวา สมฺภูตํ, หุตฺวา น ภวิสฺสตีติ ววตฺเถติฯ จกฺขุํ อนฺตวนฺตโต ววตฺเถติ, จกฺขุ อทฺธุวํ อสสฺสตํ วิปริณามธมฺมนฺติ ววตฺเถติ, จกฺขุ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ววตฺเถติ ฯ จกฺขุํ อนิจฺจโต ววตฺเถติ, โน นิจฺจโต; ทุกฺขโต ววตฺเถติ, โน สุขโต; อนตฺตโต ววตฺเถติ, โน อตฺตโต; นิพฺพินฺทติ, โน นนฺทติ; วิรชฺชติ, โน รชฺชติ; นิโรเธติ, โน สมุเทติ; ปฏินิสฺสชฺชติ, โน อาทิยติฯ อนิจฺจโต ววตฺเถนฺโต นิจฺจสญฺญํ ปชหติ, ทุกฺขโต ววตฺเถนฺโต สุขสญฺญํ ปชหติ, อนตฺตโต ววตฺเถนฺโต อตฺตสญฺญํ ปชหติ, นิพฺพินฺทนฺโต นนฺทิํ ปชหติ, วิรชฺชนฺโต ราคํ ปชหติ, นิโรเธนฺโต สมุทยํ ปชหติ, ปฏินิสฺสชฺชนฺโต อาทานํ ปชหติฯ เอวํ จกฺขุํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติฯ

กถํ โสตํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ? โสตํ อวิชฺชาสมฺภูตนฺติ ววตฺเถติ…เป.… เอวํ โสตํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติฯ กถํ ฆานํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ? ฆานํ อวิชฺชาสมฺภูตนฺติ ววตฺเถติ…เป.… เอวํ ฆานํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติฯ กถํ ชิวฺหํ อชฺฌตฺตํ ววตฺเถติ? ชิวฺหา อวิชฺชาสมฺภูตาติ ววตฺเถติ, ชิวฺหา ตณฺหาสมฺภูตาติ ววตฺเถติ, ชิวฺหา กมฺมสมฺภูตาติ ววตฺเถติ, ชิวฺหา อาหารสมฺภูตาติ ววตฺเถติ, ชิวฺหา จตุนฺนํ มหาภูตานํ อุปาทายาติ ววตฺเถติ, ชิวฺหา อุปฺปนฺนาติ ววตฺเถติ ชิวฺหา สมุทาคตาติ ววตฺเถติฯ ชิวฺหา อหุตฺวา สมฺภูตา, หุตฺวา น ภวิสฺสตีติ ววตฺเถติฯ ชิวฺหํ อนฺตวนฺตโต ววตฺเถติ, ชิวฺหา อทฺธุวา อสสฺสตา วิปริณามธมฺมาติ ววตฺเถติ, ชิวฺหา อนิจฺจา สงฺขตา ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนา ขยธมฺมา วยธมฺมา วิราคธมฺมา นิโรธธมฺมาติ ววตฺเถติฯ